Mayıs 2017
Arzu’nun imgesi tek başınayken ne denli
görkemli ve çekici görünürse, irade’nin yanına ilişir ilişmez, kavramı da o
denli hafif-meşrep görünmeye başlar, üstelik bir o kadar da güçsüz ve çelimsiz.
Bunun nedeni, hiç kuşkusuz, kendisine aklın veya duyuların eşlik edişine göre eğilim’e
(meyl) verilen anlamların değişmesi. Örneğin Aristoteles
eğilim’in (orexis) kendisini cins kabul edip bu cinsi üç türe ayırırken kavramı
duyular düzeyinde epithumia
(iştiha-şehvet), akıl düzeyinde boulesis
(irade) sözcüğüyle karşılar. Keza asırlar sonra Spinoza da apetitus (iştiha) ile cupiditas
(arzu) arasındaki inceliği açıklarken ikincisine bilincin eşlik ettiğini
söyler.
Bize gelince, artık ne doğrudürüst şevk-iştiyak veya irade-ihtiyar
sözcüklerini hatırlıyoruz, ne de şehvet-iştiha veya meyl-temayül sözcüklerini. Şimdi elimizde ince ayrımlardan uzak
biçimde kullandığımız iki sözcük var: Türkçe istek, Farsça arzu. Aradaki
belli belirsiz sezdiğimiz o fark sanki yine bilinçten kaynaklanıyormuş gibi
görünüyor: bilinç varsa istek, yoksa
arzu.
En temelde daima itkiler, güdüler, arzular yer
alır, (bilinçli) isteklerse hep sonradan gelir. Öncekiler doğa, sonrakiler
kültür.
Doğa arzular, bilinç ister, çünkü önce ne söz vardı, ne bilinç, aksine, insan varoldu olalı önce edim vardı, eski ustaların adına aşk dedikleri o ezeli ve ebedi akış.
* OT Dergi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder