SINIR

Temmuz 2016

Sınır, çokluk uzamın sınırları olarak düşünülür, örneğin ülkenin sınırları: hudud. Bu çoğul sözcüğün içinde saklı had kökü görülebilirse, bir çırpıda uzamsal sınırlardan toplumsal sınırlara geçilmiş otur ve bu sefer hudud'daki nicelik hemen niteliğe dönüşür: haddini bilmek. Kişinin haddini bilmesi, özsel sınırlarını bilmesidir çünkü. Ne garip değil mi, eski çağlardan bu yana insanın özü hep bir uzam gibi, bir uzamdaymış gibi düşünülmüş ve bu uzamın sınırları da ister istemez onun belirlenimini, yani tam ya da eksik tanımını oluşturmuştur: hadd-i tam ve hadd-i nakıs. Belirlemek tanımlamak, tanımlamaksa sınırlamaktır çünkü. Bu yüzden definition sözcüğünün içindeki finitus (sınır) da farkedilmeli, çünkü ülke gibi, toplum gibi, bilincin bile topografik anlatımı toposları, yani yer ve sınırı dikkate almaktan kaçınamamıştır: önbilinç-bilinç-bilinçdışı.

Bir son ve sınır düşlemeksizin insan özgürlüğü duyumsayamaz. Aklınca sonsuzluğu önce gerçekliğin dışında arar, ürkse de bu kadarıyla yetinemez ve gerçekliğin kendisini bizzat sonsuzluk haline getirerek tıpkı. Spinoza gibi haykırmaktan kendini alamaz: omnis determinatio est negatio.

Her belirleme olumsuzlamadır, eşdeyişle değilleme, çünkü özdeşlik yasasının gereğidir çelişmezlik: ben ben isem kesinlikle sen değilimdir. O halde şimdi de sıra kendiliğinden determination sözcüğünün içinde saklı terminus kökünü görmeye geldi: sınır tanrısı, tarlaları birbirinden ayırmakla kalmayan onların hududunu da koruyan bir tanrı, biraz daha derine kazılırsa: eşik tanrısı. Şu bildiğiniz kapı, tam da evin içiyle dışını ayıran sınır, ne iç ne dış, salt sınır ve fakat bu sefer başkasının sınırı. Kısaca limit, ünlü kullanımıyla finish, bir son, ama aynı zamanda başlangıç, çünkü iki yanın tam da ortası. Akılyürütme zinciri içindeki öğelerden en önemlisi: terminus medius, eskisi hadd-i evsat, yenisi orta terim. Sözcükler de birer sınır, kavramlar da, olgular da. Tümü de bir uzam içinde, ama hep içindekinin içinde: fihi-ma-fih.

* Ot Dergisi Temmuz Sayısı


Takip et: @ducane