İSTEME'NİN ÖZÜNE DAİR

11 Eylül 2005

Sırf istemek (irade) ile isteğimiz (muradımız) gerçekleşir mi?

Bu soruya benim vereceğim cevap hiç tereddütsüz olumlu olacaktır. Çünkü bir isteğin gerçekleşmesinin tek şartı sadece istemektir. Herhangibir istek için istem'in ve/veya isteme'nin dışında şart arayanlar, istem'in ve istemenin ne olduğunu bilmiyorlar demektir.

İsteğin (muradın) gerçekleşmesi, istemenin (iradenin) gerçekleşmesine bağlıdır. İsteyin, olmasını istediğiniz olur, olmamasını istediğiniz olmaz. O halde bir isteğin gerçekleşmesinde kuşkuya yer olamaz. Kuşku, isteğin gerçekleşmesinde değil, isteğin gerçekleşeceği zamanda. Bu bakımdan kişi isteğinin olacağından değil, belki ne zaman olacağından kuşku duymakta haklı sayılabilir ancak.

Kuşkucuları rahatlamak için bir iki hususa açıklık kazandırmalı ki istemenin koşullarının doğrudan doğruya isteğin koşullarına bağlı olduğu hususu ihmal edilmesin!

İlk soru şu:

Bir kimse hiç 2 x 2'nin 4 etmesini isteme ihtiyacı hisseder mi?

2 x 2'nin sonucunun 4 olması vacib (varlığı zorunlu) olduğuna göre, bu soruya olumsuz cevap vereceğiz. Çünkü varlığın zorunluluğu (vücub), kendisi hakkındaki istekleri yararsız, dolayısıyla anlamsız kılar. Hâl böyleyse, olması zorunlu olanın olmasını istemeye gerek yoktur, olması zorunlu olan olur. Zorunluluk, irade (istek) dışıdır.

Bir kimse 2 x 2'nin 5 etmesini isteyebilir mi?

2 x 2'nin 5 etmesi mümtenî (yokluğu zorunlu) ise, yine isteyemez. Çünkü yokluğun zorunluluğu, tıpkı varlığın zorunluluğu gibi, istek dışıdır. İsteğin yararsız ve anlamsız olması için zorunluluk'la çatışması yeterlidir. Bu durumda, olmaması zorunlu olanın olması istenemez. İsteyen, isteğin en temel yasasına karşı geldiği için istenemeyecek olanı istemiş sayılır.

Aklın üç temel ilkesinden ikisi, yani “varlığı zorunlu olan” ile “yokluğu zorunlu olan” istem dışı kaldığına göre, istemin imkâna (olabilirlik) ilişkin bir eylem olduğu kesinlik kazanmış olmalı. Nitekim hatırlanacak olursa istemenin koşullarının doğrudan doğruya isteğin koşullarına bağlı olduğu söylenmişti. İstemenin en temel koşulu ise, isteğin, olabilirin (mümkin) sahasından çıkmaması olduğuna göre, olabilir'in olmasını veya olmamasını istememiz yeterlidir. Olabilir, biz onun olmasını istediğimiz takdirde kaçınılmaz olarak olacaktır, olmamasını istediğimiz takdirde ise olmayacaktır.

Bu tesbite pekâlâ şu şekilde itiraz edilebilir:

Olabilir olan, olabilir de, olmayabilir de, dememiz gerekirken, ne hakla olabilir olan, olur veya olmaz, diyoruz da olabilir'in olmasında veya olmamasında bir zorunluluk varmış gibi konuşuyoruz; üstelik olabilir ise, olmayabilir de, demeyi ihmal etmeyen biz olduğumuz halde?

Böyle demek hakkına sahibiz. Çünkü olabilir olan’ı olabilir olmaktan çıkaran bizzat istemenin kendisidir. İstem devreye girdiğinde, olabilir olan olmaktan veya olmamaktan kaçınamaz. İstek mümkin olduğu halde, istem ona zorunluluk kazandırır. Bizim yaptığımız sadece olabilir olan’ın olmasını veya olmamasını istemekten ibaret. Olabilir olan'ın olmasını istersek olur, olmamasını istersek olmaz!

Denebilir ki:

İstiyoruz ama olmuyor.

Hayır efendim, siz istemiyorsunuz.

Siz istemeyi bilmiyorsunuz, deyip kendime açık kapı bırakma kurnazlığına başvurmayacağım; bilâkis istemek nedir, siz asıl onu bilmiyorsunuz, demeyi tercih edeceğim.

Olabilir olan, muhakkak istemenin mahiyetine göre olur veya olmaz. Arzulamak istemek demek değildir. Olmasını veya olmamasını arzuladığınız şeyler, arzularınızın hilafına gerçekleşebilir. Sözgelimi olmasını arzuladıklarınız olmayabilir, olmamasını arzuladıklarınız ise olabilir. Buna mukabil olmasını istediğiniz olur, olmamasını istediğiniz de olmaz. Siz sadece isteyin yeter! Evet, yeter ki isteyin.

Bu âleme bir şeyin olmasını veya olmamasını isteyip de muradına kavuşamamış kimse gelmiş midir?

Bu soruya ben kendimce mütevazı bir cevap vereyim:

Bu dünyaya isteğin temel yasasına riayet edip de istemesi boşa çıkmış bir tek âdem gelmemiştir, bundan sonra da gelmeyecektir. Çünkü bu âlemde olabilir olan oluyorsa veya olmuyorsa, istenildiği için oluyor veya olmuyordur.

İstenilmeseydi şayet, ne olan olurdu, ne olmayan olmazdı.

Unutmamalı, her şey imkanla mümkün!

Takip et: @ducane